کد مطلب:34816 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:21

گنجینه پرسمان » اعتقادات

آيا علم ازلي خداوند با اختيار و آزادي بشر منافات ندارد؟

براي روشن شدن اين حقيقت بيان دو نكته لازم است



1ـ آزادي بشر در اراده و انتخاب هر نوع كاري كه ميخواهد انجام دهد، مورد احترام و اتّفاق همة خردمندان جهان است، حتّي آنان كه سنگ مجبور بودن بشر را به سينه ميزنند و بشر را فاعل جبري «مختار نما» ميدانند، عملاً به اين اصل احترام گذارده، خود و ديگران را در قسمتي از كارها فاعل آزاد و صاحب اختيار ميدانند ـ ولذا ـ هر موقع از كسي مثلاً سخنان توهين آميز بشنوند و يا فرزند خود را در انجام وظايف سست و تنبل مشاهده بنمايند، فوراً ناراحت شده و موضوع مجبور بودن توهين كننده يا فرزند را به دست فراموشي سپرده، شروع به داد و فرياد ميكنند و متخلّف را به كيفر كردار خود ميرسانند.



2ـ علم خداوند همان طور كه بيان شده واقع نماست و سر مويي از واقع تخلّف نميكند، ولي بايد توجّه كرد كه علم خداوند به چيزي با آن قيد و صفتي كه در خارج دارد وبا خصوصيتي كه تحقّق پذيرفته است تعلّق مي​گيرد.



بشر در طول زندگي مبدأ دو نوع كار است؛ يك دسته از كارها را از روي اراده و اختيار انجام ميدهد و بارزترين مميّز اين قسمت از كارها اين است كه «كار اختياري» اوست.



دستة ديگري از كارهاي او «افعال غير ارادي» و به اصطلاح «اضطراري» او ميباشد، مانند گردش خون در رگها و ضربان قلب و فعّاليّت دستگاه گوارش و… و مميّز روشن اين دسته از كارها اين است كه فعل «غير اختياري» اوست.



روي اصل مسلّمي كه گفته شد ـ علم خدا واقع نماست و سر سوزني از واقع تخلّف نميكند ـ هر يك از افعال ما به آن رنگ و خصوصيّتي كه در خارج دارند، براي خداوند از «ازل» معلوم بوده است، يعني خداوند از نخست ميدانست كه فعل معيّني در لحظة خاصّي با كمال اختيار و آزادي از ما سر ميزند و همچنين قسمت دوم از افعال ما، خداوند از «ازل» مي دانست كه فعل خاصّي در يك ساعت معيّن از روي اضطرار از ما صادر مي​گردد.



يك چنين علم پيشين(علم ازلي خدا) هرگز موجب «جبر» و سلب آزادي از انسان نميشود و شخص جنايتكار حق ندارد علم ازلي خدا را بهانه قرار داده و خود را در انجام جنايت مجبور و مضطر قلمداد نمايد، زيرا درست است كه خداوند از ازل ميدانست كه جاني دست به جنايت ميزند، ولي او نه تنها از اصل عمل آگاه بود، بلكه از اين هم آگاه بود كه آن شخص، اين جنايت را از روي اختيار و با كمال آزادي انجام مي دهد.

---

معارف اسلام


ايت الله مكارم شيرازي